Czym jest dylatacja i jak ją prawidłowo wykonać?

Dylatacja to wolna szczelina, którą celowo stosuje się pomiędzy różnymi elementami budynku. W zależności od miejsca zastosowania szczelina dylatacyjna może pełnić różne funkcje, ale przeważnie jej zadaniem jest umożliwienie swobodnej pracy poszczególnym elementem konstrukcyjnym, bez narażania ich na pęknięcia związane ze wzajemnym oddziaływaniem na siebie. Prawidłowo wykonana dylatacja ma zatem duży wpływ na trwałość całego budynku. W niniejszym artykule wyjaśniamy czym jest dylatacja i jak wykonać ją w poprawny sposób.

Co to jest dylatacja i jaką pełni funkcję?

Dylatacja to celowo wykonana szczelina, która oddziela od siebie różne elementy budynku. Powszechnie używa się również nazw szczelina dylatacyjna lub przerwa dylatacyjna. Elementy oddzielone dylatacją samodzielnie przenoszą obciążenia i nie oddziałują na siebie, dzięki czemu nie dochodzi do przeciążeń, pęknięć lub odkształceń. Dylatacja może być pustą szczeliną, ale często stosuje się w niej odpowiedni materiał, np. styropian lub tzw. sznur dylatacyjny. W rezultacie wolne przestrzenie można odpowiednio zaizolować i zapobiec tym samym mostkom termicznym. Jest to ważne zwłaszcza w przypadku zewnętrznych elementów konstrukcyjnych, takich jak ściany. Dylatacja może również zapewniać dodatkową przestrzeń dla materiałów, które ulegają pęcznieniu i kurczeniu, bądź redukować obciążenia związane z drganiami. W zależności od pełnionych funkcji możemy wyróżnić kilka rodzajów dylatacji.

Rodzaje dylatacji

Najczęściej stosowane są tzw. dylatacje konstrukcyjne. Oddzielają one od siebie elementy konstrukcyjne, tak, aby mogły one swobodnie pracować i nie oddziaływać na siebie. W ten sposób dylatacja chroni przed powstawaniem pęknięć czy odkształceń. Z kolei dylatacja technologiczna ma zapewnić dodatkową przestrzeń na materiały, które pod wpływem otoczenia mogą ulegać pęcznieniu lub kurczeniu. Doskonałym przykładem jest beton, który reaguje na wilgotność oraz temperatury. Z tego względu niezbędna jest m. in. dylatacja wylewki betonowej.

Pokrewnym rozwiązaniem jest dylatacja termiczna, która zapobiega powstawaniu odkształceń termicznych wynikających z dużych różnic temperatur. Ten rodzaj dylatacji jest niezwykle ważny przy budowie dróg, torów kolejowych czy mostów. W domach jednorodzinnych dylatacja termiczna jest stosowana np. przy budowie tarasu. Wyróżnić możemy jeszcze dylatację przeciwdrganiową, która ma redukować negatywne oddziaływanie drgań na konstrukcję. Znajduje zastosowanie w budynkach i maszynach przemysłowych, ale również przy budowie domów na terenie narażonym na trzęsienia ziemi.

W jakich miejscach stosuje się dylatację?

Dylatacje są stosowane przy budowie praktycznie każdego obiektu budowlanego, począwszy od domów jednorodzinnych, poprzez obiekty użyteczności publicznej, aż po drogi, mosty i obiekty przemysłowe. Dylatacje stosuje się także w niektórych maszynach. Jeśli chodzi o budownictwo jednorodzinne, szczeliny dylatacyjne muszą być pozostawione m.in. przy ścianach zewnętrznych, przy wylewce podłogowej, stropach, schodach, fundamentach, tarasach, balkonach. Szczelinę dylatacyjną należy pozostawić także przy układaniu paneli podłogowych lub parkietu. Prawidłowe wykonanie dylatacji ma duży wpływ na trwałość poszczególnych elementów i zapewnia im dłuższą żywotność.

W jaki sposób można wykonać szczelinę dylatacyjną?

Szczelina dylatacyjna może być pustą przestrzenią, która oddziela od siebie dwa elementy konstrukcyjne. W praktyce jednak, puste przestrzenie to mostki termiczne, przez które przedostaje się ciepło. W kontekście domu jednorodzinnego może to oznaczać szybsze wychładzanie się domu w zimie oraz nadmierne nagrzewanie latem. Skutkuje to znaczącym wzrostem rachunków za energię potrzebną do grzania oraz klimatyzowania domu. W związku z tym puste przestrzenie często wypełnia się elastycznym materiałem, który może znosić duże obciążenia, a następnie powracać do swojej pierwotnej formy. Dylatacja może być wykonana np. ze styropianu, sznura dylatacyjnego (z pianki polipropylenowej i polietylenu), z pianki poliuretanowej, a także z listew korkowych i drewnianych.

Na jakie błędy należy uważać przy wykonywaniu dylatacji?

Szczelina dylatacyjna musi mieć odpowiednią szerokość. Nie może być zbyt cienka, ponieważ to doprowadzi do odkształceń i pękania, ale nie może być również  zbyt szeroka, ponieważ w ten sposób naraża na mostki termiczne, a ponadto może stanowić problem natury estetycznej. W przypadku przerw konstrukcyjnych szerokość dobiera się na podstawie obliczeń wykonanych przez architekta, który jest w stanie przewidzieć obciążenia, jakie będą oddziaływać na poszczególne elementy konstrukcyjne. Dla przykładu, dylatacja ścian zewnętrznych posiada szerokość ok. 2 cm, natomiast w przypadku dylatacji stosowanej przy układaniu paneli często wystarczy zaledwie 1 cm. Bardzo istotne jest także prawidłowe rozmieszczenie dylatacji, które powinny występować w regularnych odstępach - jest to ważne w przypadku dylatacji ścian i wylewek.