Wykusz to element architektoniczny, który urozmaica bryłę budynku oraz zwiększa powierzchnię wnętrza. Jest to fragment wysunięty poza lico elewacji, zazwyczaj zwieńczony osobnym daszkiem oraz posiadający okna. Element ten wywodzi się z architektury gotyckiej, choć był wzorowany na architekturze islamu. Na przestrzeni lat utracił jednak swoją pierwotną funkcję i stał się głównie elementem ozdobnym. W tym artykule tłumaczymy, czym właściwie jest wykusz, jakie rodzaje wykuszy możemy wyróżnić, a także, jakie funkcje pełni ten element w domu.
Czym właściwie jest wykusz?
Wykusz to element architektoniczny stanowiący użytkową część mieszkalną budynku. Jest to fragment wystający poza lico elewacji i zawieszony nad poziomem zero. Podłoga w wykuszu zazwyczaj jest położona nieco wyżej, aniżeli podłoga w domu, co daje dodatkowe możliwości aranżacyjne. Wykusz bardzo często jest mylony z ryzalitem, który również jest elementem wysuniętym przed bryłę domu. Ryzalit jednak występuje wyłącznie na parterze, a poziom podłogi jest w nim zbieżny z poziomem zero budynku. Wykusz z kolei jest zawieszony ponad poziomem zero i może być zastosowany równie dobrze na wysokości górnych kondygnacji budynku.
Wykusze są wzorowane na architekturze islamu, a w Europie zostały rozpowszechnione w okresie gotyckim. Co ważne, wówczas pełniły one role toalet (wykusze latrynowe) w pałacach lub zamkach. W XVI wieku wykusze utraciły swoje pierwotne zastosowanie i stały się elementem ozdobnym, który przede wszystkim miał urozmaicać bryłę budynku, a jednocześnie oferować dodatkową powierzchnię użytkową w domu. Rozwiązanie to stało się bardzo popularne w architekturze angielskiej. Wykusze mogą mieć przekrój półkola, trapezu, prostokąta lub wielokąta.
W jakich domach stosuje się wykusze?
Współcześnie wykusze są elementem architektonicznym stosowanym przede wszystkim w domach zachowanych w klasycystycznej stylistyce. Świetnie prezentują się w willach, dworkach, rezydencjach oraz innych posiadłościach o charakterze reprezentacyjnym. Wykusze stosuje się jednak także w architekturze nowoczesnej. Szczególnie popularne są tutaj minimalistyczne wykusze na planie prostokąta, które mają powiększyć obrys górnej kondygnacji, tworząc jednocześnie efektowny podcień niżej. To popularne rozwiązanie stosowane w domach piętrowych zwieńczonych płaskim dachem. Wykusz może być konstrukcją samonośną, opierać się na wspornikach lub być elementem murowanym.