Co to jest wykusz i jakie funkcje spełnia?
Wykusz to element architektoniczny, który urozmaica bryłę budynku oraz zwiększa powierzchnię wnętrza. Jest to fragment wysunięty poza lico elewacji, zazwyczaj zwieńczony osobnym daszkiem oraz posiadający okna. Element ten wywodzi się z architektury gotyckiej, choć był wzorowany na architekturze islamu. Na przestrzeni lat utracił jednak swoją pierwotną funkcję i stał się głównie elementem ozdobnym. W tym artykule tłumaczymy, czym właściwie jest wykusz, jakie rodzaje wykuszy możemy wyróżnić, a także, jakie funkcje pełni ten element w domu.
Czym właściwie jest wykusz?
Wykusz to element architektoniczny stanowiący użytkową część mieszkalną budynku. Jest to fragment wystający poza lico elewacji i zawieszony nad poziomem zero. Podłoga w wykuszu zazwyczaj jest położona nieco wyżej, aniżeli podłoga w domu, co daje dodatkowe możliwości aranżacyjne. Wykusz bardzo często jest mylony z ryzalitem, który również jest elementem wysuniętym przed bryłę domu. Ryzalit jednak występuje wyłącznie na parterze, a poziom podłogi jest w nim zbieżny z poziomem zero budynku. Wykusz z kolei jest zawieszony ponad poziomem zero i może być zastosowany równie dobrze na wysokości górnych kondygnacji budynku.
Wykusze są wzorowane na architekturze islamu, a w Europie zostały rozpowszechnione w okresie gotyckim. Co ważne, wówczas pełniły one role toalet (wykusze latrynowe) w pałacach lub zamkach. W XVI wieku wykusze utraciły swoje pierwotne zastosowanie i stały się elementem ozdobnym, który przede wszystkim miał urozmaicać bryłę budynku, a jednocześnie oferować dodatkową powierzchnię użytkową w domu. Rozwiązanie to stało się bardzo popularne w architekturze angielskiej. Wykusze mogą mieć przekrój półkola, trapezu, prostokąta lub wielokąta.
W jakich domach stosuje się wykusze?
Współcześnie wykusze są elementem architektonicznym stosowanym przede wszystkim w domach zachowanych w klasycystycznej stylistyce. Świetnie prezentują się w willach, dworkach, rezydencjach oraz innych posiadłościach o charakterze reprezentacyjnym. Wykusze stosuje się jednak także w architekturze nowoczesnej. Szczególnie popularne są tutaj minimalistyczne wykusze na planie prostokąta, które mają powiększyć obrys górnej kondygnacji, tworząc jednocześnie efektowny podcień niżej. To popularne rozwiązanie stosowane w domach piętrowych zwieńczonych płaskim dachem. Wykusz może być konstrukcją samonośną, opierać się na wspornikach lub być elementem murowanym.
Jakie funkcje pełni wykusz?
Wykusz pełni określone funkcje zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Wewnątrz stanowi powiększenie wnętrza, oferując dodatkową powierzchnię użytkową. Biorąc pod uwagę, że w wykuszu stosuje się okna, pozwala on również zwiększyć ilość światła dziennego wpadającego do wnętrza. Oferuje również dodatkowe możliwości aranżacyjne, jako iż jego podłoga jest zazwyczaj położona nieco wyżej, aniżeli podłoga danej kondygnacji, z której jest wysunięty. Na zewnątrz wykusz stanowi natomiast urozmaicenie bryły budynku, zapewniając dodatkowe walory wizualne. W całości przeszklone wykusze w słoneczne dni mogą również dogrzewać wnętrze poprzez efektywne wykorzystanie promieniowania słonecznego.
Jakie korzyści oferują wykusze?
Wykusz może poprawić funkcjonalność pomieszczenia, oferując dodatkową powierzchnię użytkową. Można tu zaaranżować gabinet, bibliotekę, część jadalnianą lub też efektowne przedłużenie pokoju dziennego. We współczesnym budownictwie wykusze zazwyczaj są w większości przeszklone, dzięki czemu oferują więcej światła dziennego w pomieszczeniu. To sprawia, że wnętrza stają się bardziej przytulne i przyczyniają się do lepszego samopoczucia domowników.
Atutem jest również duża elastyczność architektoniczna. Wykusze można bowiem stosować zarówno w architekturze klasycznej, jak również w architekturze nowoczesnej. W stylach klasycznych dominują przede wszystkim wykusze okrągłe lub wielokątne zwieńczone półkopułą lub daszkiem wielospadowym. Z kolei w architekturze nowoczesnej spotkamy się z wykuszami kwadratowymi lub prostokątnymi zwieńczony płaskim dachem. To bardzo efektowne rozwiązanie, które zapewnia dodatkowe walory wizualne zarówno wewnątrz budynku, jak również w jego bryle od zewnątrz.
Potencjalne wady wykuszu
Wykusz budzi jednak pewne kontrowersje we współczesnej architekturze. Priorytetem w nowych domach jest przede wszystkim energooszczędność. Wykusz to punkt newralgiczny, w którym mogą pojawić się mostki termiczne, przez które uciekać będzie ciepło. Ponadto, źle wykonany wykusz może przeciekać, czego efektem będzie nadmierna wilgotność pomieszczeń sprzyjająca rozwojowi grzybów i pleśni w ścianach. Wśród minusów tego rozwiązania warto także wskazać wyższe koszty budowy. Wykonanie tego elementu to wydatek rzędu kilku, a nawet kilkunastu tysięcy złotych.