Nadzór autorski na budowie. Co to takiego jest?

Praca architekta nie ogranicza się wyłącznie do opracowania kompletnej dokumentacji projektowej domu. Ten, poza przygotowaniem projektu budowlanego, a także wszelkich niezbędnych dokumentów, opinii, sprawozdań i uzgodnień, może wspomóc prawidłową realizację prac budowlanych.

Nadzór autorski, bo o nim jest mowa, jest jednym z obowiązków projektanta odpowiedzialnego za przygotowanie projektu architektoniczno-budowlanego. Jednak czym dokładnie jest nadzór autorski na budowie i jakie niesie ze sobą korzyści dla inwestora? Sprawdź jakie obowiązki stoją przed architektem na placu budowy domu.

Nadzór autorski – definicja

Obecnie obowiązujące przepisy prawa nie definiują jednoznacznie pojęcia nadzoru autorskiego. Jego treść została częściowo opisana w ustawie Prawo budowlane, a także w regulacjach dotyczących prawa autorskiego.

W ujęciu prawa budowlanego nadzór autorski to szereg czynności sprawowanych przez autora projektu, w celu zachowania zgodności wykonywanych robót budowlanych z założeniami wynikającymi z zatwierdzonego projektu, a także w celu umożliwienia wprowadzenia zmian, w przypadku, gdyby zaistniała taka konieczność.

Z koeli w odniesieniu do przepisów prawa autorskiego, projektant jako osoba dysponująca niezbywalnym uprawnieniem do swoich praw autorskich zyskuje możliwość nadzoru nad sposobem wykorzystania oraz późniejszej eksploatacji własnego dzieła przez inne osoby.

Choć nadzór autorski nie jest obligatoryjnie wymagany, to zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawa budowlanego, projektant jest zobowiązany do wykonania nadzoru autorskiego wówczas, gdy wymaga tego inwestor lub organ administracji architektoniczno-budowlanej.

Ważne zlecenie nadzoru autorskiego

Z uwagi na brak obligatoryjnego obowiązku wykonania nadzoru autorskiego, wielu architektów nie informuje przyszłych inwestorów o możliwości skorzystania z tego typu rozwiązania. Tymczasem celem nadzoru autorskiego jest zapewnienie prawidłowego przebiegu realizacji zaplanowanego przedsięwzięcia, a także możliwości regularnego ustalania zakresu planowanych do wprowadzenia zmian.

W zdecydowanej większości przypadków nadzór autorski zależy od inicjatywy inwestora. Niekiedy jednak jego przeprowadzenie może być wymagane przez właściwy organ wydający pozwolenie na budowę. Tego typu sytuacja zwykle ma miejsce wówczas, gdy planowana budowa charakteryzuje się wysokim stopniem skomplikowania lub gdy zaplanowane do realizacji roboty budowlane mogą oddziaływać na środowisko naturalne.

Zdecydowana większość architektów po otrzymaniu zgłoszenia konieczności przeprowadzenia nadzoru autorskiego niemal natychmiast podejmuje się realizacji zadania. Warto przy tym pamiętać, że uchylanie się przez projektanta od wykonania nadzoru autorskiego lub jego wykonanie w sposób niedbały, może nieść ze sobą konsekwencje zawodowe.

Nadzór autorski – zakres prac

Choć zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego architekt przeprowadzający nadzór autorski zobowiązany jest do stwierdzenia, w toku realizacji prac budowlanych ich zgodności  z założeniami projektu, a także uzgadniania możliwości wprowadzenia ewentualnych rozwiązań zamiennych w stosunku do tych przewidzianych w projekcie i zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego, to w rzeczywistości zakres prac jest znacznie bardziej obszerny.

Głównym celem przeprowadzonego nadzoru autorskiego jest zapewnienie sprawnego i zgodnego z założeniami projektu, przebiegu realizacji budowy obiektu zaprojektowanego przez autora, a także zagwarantowanie wykonania ich z należytą starannością.

Szczegółowy zakres prac wykonywanych przez architekta, na placu budowy, zależy w głównej mierze od ustaleń pomiędzy stronami i może obejmować takie czynności, jak:

- regularne kontrolowanie zgodności postępujących prac budowlanych z założeniami projektu architektoniczno-budowlanego,

- regularne weryfikowanie w toku realizacji kolejnych prac, czy te są zgodne z założeniami projektu architektoniczno-budowlanego, w szczególności w zakresie zastosowanych rozwiązań technicznych, materiałów oraz późniejszej funkcjonalności, a także w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, w tym w szczególności w ujęciu techniczno-budowlanym,

- stały kontakt z inwestorem, w celu uzupełnienia dokumentacji projektowej, w tym wyjaśnienia pojawiających się wraz z postępującym przebiegiem budowy wątpliwości,

- stały kontakt z inwestorem i wykonawcą, w celu dokonania uzgodnień dotyczących możliwości dokonania zamiany materiałów budowlanych, a także rodzaju konstrukcji, wskazanych w projekcie architektoniczno-budowlanym,

- uczestnictwo w komisjach i naradach technicznych, a także w rozruchu technologicznym, odbiorze inwestycji, a także we wszystkich pozostałych czynnościach, których celem jest doprowadzenie obiektu budowlanego do osiągnięcia zdolności przewidzianych w projekcie architektoniczno-budowlanym (w tym produkcyjnych i usługowych),

- uczestnictwo w procesie odbioru inwestycji od wykonawcy,

- uczestnictwo w pozostałych czynnościach, których celem jest doprowadzenie obiektu do osiągnięcia uprzednio określonych zdolności funkcjonalnych, które wynikają bezpośrednio z założeń projektowych,

- regularny, a niekiedy stały pobyt architekta na budowie, w celu sprawdzenia zakresu wykonywanych robót budowlanych z założeniami projektowymi,

- udzielanie niezbędnych porad i wskazówek wykonawcom,

- bieżące wyjaśnianie wszelkich wątpliwości i problemów pojawiających się w toku realizacji prac budowlanych.

Kto przeprowadza nadzór autorski?

Zwykle za przeprowadzenie nadzoru autorskiego odpowiada architekt, który opracował dany projekt architektoniczno-budowlany. Niekiedy jednak pojawiają się sytuacje, w których usługa ta nie może być wykonana przez bezpośredniego autora projektu. Również przepisy prawa budowlanego przewidują sytuacje, w których nadzór budowlany może być świadczony przez innego projektanta, który nie jest autorem realizowanego projektu.

Zasady te znajdują doskonałe odzwierciedlenie w przypadku realizacji budowy z gotowego projektu, dostępnego w bazie pracowni architektonicznej. W takiej sytuacji inwestor nie musi poszukiwać autora wybranego projektu, a usługa nadzoru budowlanego może być przeprowadzona przez projektanta, który dysponuje prawem do wykonywania utworów zależnych. Tym samym, projektant może przeprowadzić nadzór autorski, również wówczas, gdy nie jest autorem realizowanego projektu.

Jakie korzyści niesie ze sobą nadzór autorski?

Zlecenie nadzoru autorskiego to skuteczny sposób na to, by przez cały czas realizacji prac budowlanych móc trzymać rękę na pulsie. To architekt kontroluje przebieg realizacji budowy z ogólnymi założeniami projektu, wskazując obszary, w których konieczne jest wprowadzenie odpowiednich poprawek. Jednak to nie jedyna korzyść, jaką niesie ze sobą zlecenie nadzoru autorskiego. Ten zapewnia liczne usprawnienia i udogodnienia, takie jak:

- Kontrola nad zgodnością realizowanej inwestycji z założeniami projektowymi – architekt obecny na placu budowy weryfikuje, czy prace budowlane postępują zgodnie z zatwierdzonymi planami. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek usterek pozwala szybko wprowadzić niezbędne zmiany, których celem jest przywrócenie poprawności realizacji.

- Czuwanie nad zgodnością stosowanych rozwiązań z dokumentacją projektową i przepisami prawa – architekt obecny na placu budowy dba o to, by wszystkie zastosowane rozwiązania były w pełni zgodne z założeniami projektu oraz przepisami.

- Bieżące uzupełnienie dokumentacji – w tym dopisywanie szczegółów, które wraz z postępem prac budowlanych wymagać mogą doprecyzowania.

- Szybkość wprowadzanych zmian – architekt dostępny na placu budowy pozwala na znaczące przyspieszenie tempa wprowadzanych zmian, niezbędnych dla uzyskania pożądanych rezultatów.

Ile kosztuje nadzór autorski?

Choć wykonanie nadzoru autorskiego stanowi obowiązek projektanta, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego, to warto pamiętać, że ten nie jest wliczony w koszt wykonania projektu architektoniczno-budowlanego.

Nadzór autorski stanowi odrębną usługę, a jej koszt jest zwykle określonych w umowie zawartej pomiędzy stronami.

Zwykle koszt nadzoru autorskiego mieści się w przedziale od kilkuset złotych do nawet tysiąca złotych za wizytę na placu budowy. Należy jednak pamiętać, że pełny koszt realizacji usługi uzależniony będzie od takich czynników jak miejsce realizacji inwestycji (zwykle inwestycje zamiejscowe wiążą się z koniecznością poniesienia wyższych kosztów), ogólnego stopnia złożoności projektu, skali zaplanowanej inwestycji, a także planowanej długości i częstotliwości wizyt architekta na placu budowy.

Zgodnie z obecnie obowiązującą praktyką, szacuje się, że w przypadku, gdy koszt opracowania kompletnej dokumentacji projektowej stanowi 5% całego zaplanowanego przedsięwzięcia, wówczas, za usługę nadzoru budowlanego zapłacić trzeba około 0,5% kwoty planowanego budżetu.

Należy przy tym pamiętać, że powyższe dane stanowią wyłącznie szacunkowe ceny, a ostateczny koszt wykonania usługi nadzoru autorskiego zostanie określony podczas indywidualnych konsultacji z wybranym architektem.

Czy warto zdecydować się na nadzór autorski?

Wiele osób decydujących się na budowę domu poszukuje rozwiązań pozwalających na skuteczną optymalizację kosztów. To sprawia, że część inwestorów nawet nie rozważa możliwości, jakie niesie ze sobą nadzór autorski.

Tymczasem rozwiązanie to jest niezwykle przydatne, szczególnie wówczas, gdy całość budowy prowadzona będzie przez zewnętrznych wykonawców. Nie ulega wątpliwości, że nadzór autorski stanowi duże udogodnienie dla inwestora i pozwala na stałe kontrolowanie postępów realizacji, bez konieczności fizycznej obecności na placu budowy. W przypadku skorzystania z usługi nadzoru autorskiego to autor projektu – architekt odpowiedzialny za opracowanie projektu architektoniczno-budowlanego nadzoruje przebieg prac, dbając o to, by te postępowały zgodnie z założeniami projektu.

Tym samym, mimo konieczności poniesienia dodatkowych kosztów, warto rozważyć możliwości, jakie niesie ze sobą usługa nadzoru budowlanego i cieszyć się postępująca budową, bez zmartwień związanych z prawidłowością prowadzonych prac.