Dom pasywny – cena pod klucz w porównaniu do domu energooszczędnego

W Polsce od pewnego czasu kładzie się duży nacisk na energooszczędność. Parametry cieplne budynków mieszkalnych są coraz bardziej wyśrubowane. Nie ma możliwości otrzymania pozwolenia na budowę domu według standardów sprzed paru lat. Dlatego też wszystkie projektowane domy są już energooszczędne. Inwestor ma jednak wybór – może wybudować dom prawie samowystarczalny, czyli dom pasywny.

W Polsce dom pasywny nie jest pojęciem tak dobrze znanym jak dom energooszczędny. Inwestorzy nie wiedzą, czym charakteryzuje się budowa domu pasywnego i ile kosztuje. W naszym poradniku przybliżamy więc tę tematykę.

Dom pasywny – co to jest?

Możliwość płacenia niskich rachunków za ogrzewanie domu może być dla przyszłego inwestora naprawdę kusząca. Pasywny dom jest więc to budynek, który zużywa bardzo mało energii i jest prawie samowystarczalny. Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, zapotrzebowanie na ogrzewanie takiego domu nie może przekroczyć wartości 15 kWh/m2/rok. Mówiąc wprost jest to np. 1,5 litra oleju opałowego przypadające na m2 powierzchni rocznie.

Pojęcie domów pasywnych często mylone jest z terminem domów energooszczędnych. Jest jednak między nimi bardzo duża różnica. Aby budynek spełnił kryteria domu energooszczędnego, jego zapotrzebowanie na energię nie może przekraczać 30 kWh/m2/rok. Są to tylko (lub aż w porównaniu do domu pasywnego) 3 litry oleju opałowego na m2 rocznie.

Dom pasywny – projekt

O ile w przypadku projektu domu energooszczędnego inwestor nie będzie miał żadnych problemów, o tyle przy projekcie domu pasywnego nie jest już tak łatwo. Czasami spełnienie wyobrażeń o przyszłym domu może generować dużo większe zapotrzebowanie na energię, więc niezbędne są konsultacje z projektantem. Prawdopodobnie lepszym wyborem będzie stworzenie projektu indywidualnego niż kupno gotowego projektu, jego adaptacja do konkretnej lokacji i samej technologii budowy domu pasywnego.

Cena indywidualnego projektu domu pasywnego może wynosić od 8 000 do 25 000 zł. Cena nie zależy tylko i wyłącznie od wielkości samego budynku, ale także stopnia skomplikowania jego bryły, wykorzystanych rozwiązań, technologii budowania i wyglądu działki.

Warto pamiętać, że w Polsce budowa domów pasywnych nie jest jeszcze bardzo popularna, więc jakość projektów może być różna. Jeżeli stworzony projekt indywidualny posiada dużą ilość okien, załamań w bryle czy lukarn, to z pewnością nie spełnia założeń energooszczędności. Jeżeli przyszły inwestor chce mieć pewność, że zaprojektowany dom jest domem pasywnym, można zlecić firmie zewnętrznej wykonanie audytu energetycznego, na podstawie którego weryfikuje się rzeczywiste zapotrzebowanie na energię projektowanego budynku.

Niektóre biura architektoniczne lub projektowe posiadają certyfikat Instytutu Budynków Pasywnych w Darmstadt. Wtedy inwestor ma gwarancję, że zaprojektowany dom rzeczywiście będzie spełniał wszystkie założone normy dla domów pasywnych.

Dom pasywny – budowa

Jak więc zbudować dom, który będzie pasywny? Odpowiedz na to pytanie nie jest prosta. Wbrew pozorom, bardzo ważnym wyborem jest zakup działki budowlanej. Powinna się ona charakteryzować możliwością zlokalizowania budynku od południa (w domu pasywnym zalecane jest nawet całkowite przeszklenie strony południowej) oraz być osłonięta od strony północnej naturalnymi wzniesieniami lub drzewami. Sama działka nie powinna być zalesiona ani otoczona wysokimi budynkami, które mogą utrudnić dostęp do słońca. Radzimy, aby wziąć pod uwagę usytuowanie garażu na działce. Garaż postawiony od strony północnej w formie osobnej konstrukcji będzie minimalizował straty ciepła.

Jeżeli mamy wybraną działkę, kolejnym krokiem jest decyzja odnośnie wielkości i kształtu domu. Czynniki te mają bardzo duży wpływ na potencjalne ubytki ciepła. Mały dom pasywny to dom mający potencjalne mniejsze ubytki ciepła. Duża powierzchnia przegród zewnętrznych oraz liczne załamania sprawiają, że dochodzi do największych strat. Dlatego też projektując dom pasywny warto zrezygnować z takich elementów, jak wykusze czy balkony. Kształt budynku powinien mieć jak najbardziej jednolitą bryłę (bryła prostokąta). Przy budowie domów w wariancie energooszczędnych nie przykłada się aż takiej wagi to powyższego aspektu.

Aby uzyskać tak rygorystyczne wartości parametrów, należy zastosować płytę fundamentową zamiast tradycyjnych fundamentów składających się z ław fundamentowych, ścian fundamentowych oraz chudych posadzek. Płyta fundamentowa, nazywana też ciepłą płytą, ma o wiele lepsze parametry techniczne dzięki zastosowaniu XPS. Do tego sama technologia budowy ścian nośnych ulega zmianie. Najlepszym rozwiązaniem jest budowa ścian dwuwarstwowych.

Kolejnym ważnym elementem jest stolarka okienna. Aby uzyskać status domu pasywnego, zastosowane okna powinny posiadać podwyższone parametry termiczne. Od 2017 r. współczynnik przenikania ciepła Uw dla okna zastosowanego w domu energooszczędnym nie może być wyższy niż 1,1 W/(m2.K). Zaplanowany jest już wzrost parametrów, tak więc od 2021 r. aby spełniać obowiązujące warunki techniczne dla domów pasywnych, Uw nie może wynosić więcej niż 0,8 W/(m2.K). Dlatego też standardem będzie stosowanie ciepłych pakietów trzyszybowych i siedmiokomorowych, montowanych na ciepły montaż przy wykorzystaniu taśm multifunkcyjnych zamiast zwykłej pianki. Pożądanym dodatkiem będzie także zastosowanie ciepłych podkładów podparapetowych.

Niestety posiadanie dużych przeszkleń może powodować również straty ciepła w dni pozbawione słońca. Dlatego też zwracamy uwagę, aby wyposażyć okna w żaluzje, rolety lub ekrany. Będą one skuteczną ochroną przed ucieczką ciepła, ponieważ ich zastosowanie może zmniejszyć współczynnik przewodzenia ciepła zamontowanych okien o 15% przy profilach nieocieplonych. W przypadku profili ocieplonych współczynnik osiąga wartość lepszą nawet o 30%.

Istotą budowy w technologii pasywnej jest dobra termoizolacja ścian zewnętrznych. Najczęściej proponowanym rozwiązaniem jest zastosowanie styropianu grafitowego o współczynniku 0,031 W/(m·K)) lub wełny fasadowej o zbliżonych parapetach o grubości 30 cm. Ocieplenie powinno być układane na zakładkę, co pozwoli na wyeliminowanie mostków termicznych. Warto wiedzieć, że aby ściany zewnętrzne spełniały standard domu pasywnego, powinny posiadać współczynnik przenikania ciepła U o wartości do 0,12 W/(m2·K). Dom energooszczędny będzie miał mniejszą izolację ścian. Grubość warstwy termicznej będzie oscylować wokół 20 cm.

Bardzo ważnym aspektem w budowie energooszczędnej jest kolor i faktura elementów zewnętrznych budynku. Powierzchnie jasne i gładkie odbijają światło. Dzięki temu wolno się nagrzewają oraz wolno oddają ciepło. Dlatego też odradzamy stosowania powierzchni chropowatych o ciemnych odcieniach. Niestety nagrzewają się bardzo szybko, a co za tym idzie – szybko też tracą uzyskane ciepło.

Coraz częściej w nowoczesnym budownictwie zamiast tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej stosuję się wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła. Dzięki temu unika się strat ciepła związanych z przepływem mas powietrza przez kratki wentylacyjne. Zastosowanie rekuperatora sprawia, że świeże powietrze jest zasysane z zewnątrz, a następnie wstępnie ogrzane (dzięki zastosowaniu gruntowego wymiennika ciepła) i wpuszczone do poszczególnych pomieszczeń. Wykorzystanie instalacji rekuperacji z odzyskiem ciepła pozwala zaoszczędzić około 45% całkowitego zapotrzebowania budynku na ciepło, w wyniku czego obniżone zostaje zapotrzebowanie domu na energię nawet o 20 kWh/(m2/rok).

Warto zwrócić uwagę na fakt, że w domu energooszczędnym instalacja grzewcza znacząco różni się od tej znajdującej się w domu pasywnym. W domu energooszczędnym najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie ekonomicznego kotła kondensacyjnego lub pompy ciepła (wodna, gruntowa, powietrzna). Przy takich rozwiązaniach lepiej sprawdzi się użycie ogrzewania podłogowego zamiast tradycyjnych grzejników. Natomiast rury zastosowane w instalacji grzewczej oraz wodnej powinny być dobrze zaizolowane, aby nie tracić niepotrzebnie przewodzonego ciepła.

Z drugiej strony w domu pasywnym zasadniczo instalacja grzewcza nie istnieje. Jest to wymuszone samą koncepcją domu pasywnego, która zakłada ograniczenie zapotrzebowania na ciepło. Dlatego też w takich domach rolę instalacji grzewczej przejmuje instalacja wentylacyjna, która podgrzewa nawiewane powietrze. Najczęściej do tego zadania wykorzystuję się nagrzewnicę, która zasilana jest pompą ciepła.

Dodatkowymi technologiami, które pomogą inwestorowi uzyskać status domu pasywnego są:
• kolektory słoneczne służące do ogrzania wody użytkowej,
• przydomowe elektrownie wiatrowe.

Dom pasywny – koszt

Ile kosztuje dom pasywny? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta oraz oczywista. Jeżeli inwestorzy zdecydują się na wykorzystanie podczas budowy najnowszych technologii oraz materiałów, koszt postawienia domu pasywnego może być bardzo wysoki, szczególnie przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, takich jak panele słoneczne, pompy ciepła czy przydomowe elektrownie wiatrowe. Cena takiego poszczególnego zestawu może wynosić nawet 50 000 zł.

Koszt podstawienia domu pasywnego może być wyższy nawet o 50% w porównaniu do standardowego domu. Natomiast w przypadku domu energooszczędnego wartość ta oscyluje wokół 30%. Przekładając to na liczby, koszt niewielkiego domu energooszczędnego mieści się w granicach 330 000-390 000 zł. Z kolei dolna granica kosztu budowy domu pasywnego to około 450 000 zł. Jednakże przy zastosowaniu technologii związanych z odnawialnymi źródłami energii, jego cena może przekroczyć nawet 600 000 zł. Oczywiście podane kwoty nie uwzględniają kosztów wykończenia budynku pod klucz.

Aby jeszcze bardziej przybliżyć Państwu temat kosztu budowy domu pasywnego, porównajmy szacowany koszt jego budowy z wybranym domem energooszczędnym. W tym celu z naszej strony z projektami domów (https://new-house.com.pl/projekty-domow) wybraliśmy projekt domu HomeKONCEPT-13 o powierzchni 194 m2 (link do projektu: https://new-house.com.pl/projekt/1486).

Koszt budowy domu HomeKONCEPT-13 w wersji energooszczędnej wyniósłby około 727 283 zł. Jeśli powyższy projekt miałby być budowany w technologii pasywnej, jego koszt wzrósłby do około 920 000 zł. Cena uwzględniłaby dodatkowo:
- płytę fundamentową,
- okna o podwyższonym standardzie termicznych,
- żaluzje fasadowe,
- lepszą izolację termiczną ścian zewnętrznych,
- instalację rekuperacji z odzyskiem ciepła,
- kolektory słoneczne,
- pompę ciepła powietrzną.

Jest to porównanie czysto szacunkowe, a projekt HomeKONCEPT-13 z założenia nie spełnia wszystkich wymagań domu pasywnego. Posiada tarasy oraz załamania, wiec będą w nim występowały mostki termiczne. Przy budowie tego domu w wersji pasywnej, niezbędne byłyby modyfikacje w projekcie.

Dom pasywny – dofinansowanie

Budowa domów energooszczędnych oraz pasywnych jest znacznie droższa niż budowa standardowego domu. W związku z tym istnieją różnego rodzaju programy i dofinansowania, które sprawiają, że budowa takich domów staje się bardziej atrakcyjna.

Jednym z takich programów jest program „Poprawa efektywności energetycznej”, który skupia się na ograniczeniu emisji dwutlenku węgla oraz oszczędności energii. Program posiada środki w wysokości 300 mln złotych do przyznania w latach 2013-2022.

Przyszli inwestorzy powinni wiedzieć, że wysokość dofinansowania nie jest ustalona odgórne. Kwota dopłaty zależy przede wszystkich od standardu energetycznego, który w przypadku domów jednorodzinnych wygląda następująco:
• standard NF40 – EUco 40 kWh/(m2*rok) – dotacja 30 000 zł brutto,
• standard NF15 – EUco 15 kWh/(m2*rok) – dotacja 50 000 zł brutto.

Jeżeli zaprojektowany lub wybudowany budynek nie osiągnie wyższego wskaźnika NF15, wówczas pod uwagę brany jest wskaźnik niższy NF40. Dotacja zostaje przyznana, lecz kwota jest mniejsza. Otrzymaną kwotę można przeznaczyć na takie elementy inwestycji, jak:
• budowa domu,
• zakup gotowego budynku/lokalu mieszkalnego,
• zakup projektu budowlanego,
• zakup stolarki okiennej i drzwiowej,
• wykonanie izolacji ścian zewnętrznych,
• zakup i montaż układów wentylacji z odzyskiem ciepła,
• zakup i montaż instalacji ogrzewania, wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej.

Aby otrzymać dotację, wystarczy złożyć do banku wniosek (wraz z wnioskiem kredytowym). Po otrzymaniu pozytywnej decyzji i wybudowaniu docelowego domu, inwestorowi pozostaje złożenie protokołu. Jeśli dokumentacja jest zgodna z założeniami programu, wówczas dotacja przekazywana jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pamiętajmy, że program „Poprawa efektywności energetycznej” prowadzony przez NFOŚiGW prowadzony jest w takich bankach, jak:
• Bank Ochrony Środowiska S.A.,
• Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.,
• Deutsche Bank PBC S.A.,
• Getin Noble Bank S.A.,
• SGB-Bank S.A.,Bank Zachodni WBK S.A.

Czy warto budować dom pasywny?

Inwestorzy zainteresowani budową domu pasywnego powinni sobie zdawać sprawę, że osiągnięcie takiego standardu w Polsce jest dużo trudniejsze. Jest to spowodowane tym, że Polska ma surowszy klimat niż nasi zachodni sąsiedzi. Dlatego też dom w Polsce i tak będzie potrzebował więcej energii niż np. w Niemczech. Następstwem jest nie tylko wiele trudniejsze zaprojektowanie takiego domu, ale i wyższy koszt jego postawienia.

Dom pasywny budowany w Polsce będzie niestety znacznie droższy, ponieważ będzie potrzebował lepszego ocieplenia oraz wydajniejszych instalacji. Z drugiej jednak strony koszty jego użytkowania i eksploatacji także są znacznie niższe w porównaniu do domu tradycyjnego lub energooszczędnego. Czy to się opłaca? Inwestycja tego typu będzie się zwracała około kilkudziesięciu lat, ponieważ szacuje się, że budowa domu pasywnego to wydatek około 100 000 zł większy niż budowa domu energooszczędnego.

Z drugiej strony, możliwość otrzymania od Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowania (nawet do 50 000 zł) sprawia, że budowa domu pasywnego może być przystępniejsza. Przyszli inwestorzy powinni jednak mieć świadomość, że nie istnieje coś takiego, jak tani dom pasywny. Aby móc opłacać znikome rachunki za ogrzewanie, niezbędne jest poniesienie w czasie budowy wyższych kosztów. Warto pamiętać, że każdy budynek z certyfikatem NF40 lub NF15 posiada wyższą startową wartość w perspektywie późniejszej odsprzedaży.

Obecnie w Polsce buduje się niewiele domów w technologii pasywnej. O wiele bardziej popularne są domy energooszczędne. Jednakże dzięki rozpowszechnianiu się nowych technologii i materiałów w przystępnych cenach, jest nadzieja, że tendencja ta ulegnie zmianie.