Kalenica – czym jest i jakie pełni funkcje?

Kalenica to najwyższy punkt budynku, w którym zbiegają się przeciwległe krawędzie poszczególnych połaci dachu. To ważny element konstrukcyjny, który pełni funkcję ochronną, zapobiegając przedostawaniu się wody opadowej pod pokrycie, a jednocześnie odpowiadający za właściwą cyrkulację powietrza i usuwanie zgromadzonej pary wodnej. W tym artykule tłumaczymy, czym właściwie jest kalenica, a także jakie pełni funkcje w domu.

Co to jest kalenica?

Kalenica to często najwyższy punkt budynku, w którym zbiegają się ze sobą przeciwległe połacie dachu. Kalenicę posiadają dachy dwuspadowe i dachy czterospadowe. W przypadku dachów kopertowych, w których wszystkie połacie zbiegają się w jednym punkcie i nie tworzą linii szczytowej, mowa o szczycie dachu, który jest uważany za najwyższy punkt budynku.

Kalenica to bardzo istotny element konstrukcyjny odpowiadający za ochronę domu przed warunkami atmosferycznymi. Jednocześnie, konstrukcja ta jest bardzo istotna w kontekście uwarunkowań lokalnych. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy mogą bardzo ściśle określać, w jaki sposób powinna być wykonana i poprowadzona kalenica, ale o tym jeszcze powiemy. 

Jakie funkcje pełni kalenica w konstrukcji dachu?

Kalenica jest skonstruowana w taki sposób, aby osłaniać szczytowy punkt dachu przed podwiewanymi opadami, aby wilgoć nie dostawała się pod pokrycie dachu. Ponadto, w kalenicy znajduje się szczelina wentylacyjna, przez którą możliwe jest wyprowadzanie pary wodnej oddawanej przez wnętrze budynku. Para wodna jest popychana przez powietrze dostające się do szczeliny wentylacyjnej przez okap dachu i wędruje ku górze, aż do kalenicy.

Istnieją warunki techniczne, które ściśle określają, jaki powinien być przekrój szczeliny wentylacyjnej w kalenicy. Zgodnie z przepisami otwór ten powinien mieć pole przekroju odpowiadające 0,05% powierzchni wentylowanej dachu. 
Reasumując, kalenica z jednej strony osłania dach przed wilgocią, która mogłaby się tu przedostać przez podwiewane opady, a z drugiej strony ma odprowadzać wilgoć z wnętrza domu.

Z pozoru może się wydawać, że zadania te są ze sobą przeciwstawne i trudne do pogodzenia, aczkolwiek w budownictwie stosuje się wiele nowoczesnych rozwiązań, które pozwalają uczynić konstrukcję wielozadaniową. Do właściwego uszczelnienia konstrukcji służą specjalne taśmy i uszczelki kalenicowe.

W jaki sposób skonstruowana jest kalenica?

Konstrukcja kalenicy jest niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania całego dachu. Niezbędna jest wspomniana już szczelina wentylacyjna o właściwym przekroju, która pozwoli na odprowadzanie pary wodnej. Ma to kluczowe znaczenie dla ochrony warstwy termoizolacyjnej przed zawilgoceniem.

Jeśli chodzi o wstępne krycie, można w tym celu wykorzystać membranę dachową lub pap bitumiczną. W przypadku sztywnego poszycia dachu konieczne jest zastosowanie szczeliny wentylacyjnej pomiędzy poszyciem a ociepleniem. Wykończenie od strony zewnętrznej zależy oczywiście od rodzaju pokrycia. Producenci oferują jednak specjalne systemy montażowe, z pomocą których można wykończyć całą konstrukcję.

W przypadku dachówek są to specjalne dachówki pulpitowe lub dachówki wentylacyjne. Zakładka na kalenicy musi być skonstruowana w taki sposób, aby zapobiec wdzieraniu się podwianej wody opadowej. 

Kalenica a wysokość budynku

Kalenica często jest uważana za najwyższy punkt budynku. Problem w tym, że obowiązujące przepisy pozostawiają niestety pole do interpretacji, z którego korzystają zresztą samorządy. I dlatego też, w niektórych gminach za najwyższy punkt budynku może uchodzić np. komin lub attyka wysunięte ponad krawędź kalenicy.

Ustawa Prawo budowlane mówi jednak o najwyżej położonym punkcie stropodachu lub konstrukcji dachu budynku, a komin częścią konstrukcji dachu nie jest. Przed adaptacją projektu warto zatem dokładnie sprawdzić interpretację lokalnych urzędników, aby uniknąć problemów przy dostosowywaniu projektu do obowiązujących uwarunkowań lokalnych. 

Kalenica w MPZP i decyzji o warunkach zabudowy

Kalenica budynku, poza funkcją ochronną oraz wentylacyjną, ma także duże znaczenie w kontekście przystosowania budynku do uwarunkowań lokalnych. Chodzi oczywiście o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub w przypadku jego braku o decyzję o warunkach zabudowy. Znajdziemy tu wymagania, które musi spełniać budynek stawiany w danym miejscu.

Ważną rolę w tym kontekście odgrywa właśnie kalenica. Na pewno należy zwrócić uwagę na maksymalną dopuszczalną wysokość mierzoną od terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku, aż po najwyżej położony punkt konstrukcji dachu, czyli kalenice.

Kolejną kwestią jest orientacja kalenicy względem drogi. W niektórych regionach może obowiązywać wymóg, aby kalenica była położona równolegle lub prostopadle do drogi, co wpływa na właściwe posadowienie budynku.