Jak prawidłowo przygotować grunt pod fundamenty?

Na wstępie postawmy sprawę jasno – nie każdy grunt nadaje się do przygotowania fundamentów pod budowę domu w stanie surowym. Nierzadko konieczne jest wykonanie szeregu zaawansowanych prac, aby możliwe bezpieczne było postawienie nieruchomości. Prawidłowe wykonanie wykopów pod fundamenty ma ogromne znaczenie w kontekście zgodności docelowego posadowienia budynku z projektem budowlanym. Tylko niezwykle precyzyjne działanie zgodnie z zaleceniami pozwoli zbudować bezpieczny i wytrzymały dom oparty na trwałych fundamentach.

Badania gruntu

Badania geotechniczne gruntu nie są obligatoryjnie nakazane przez prawo budowlane. Dlatego inwestorzy planujący budowę domów często z nich rezygnują. Niestety może się to okazać kosztownym w skutkach błędem. Dlaczego? Ponieważ absolutnie każdy dom wymaga właściwego zakorzenienia w gruncie, którego jakość ma wpływ na trwałość, funkcjonalność i estetykę budynku. Nieodpowiedni grunt powoduje nierównomierne osiadanie nieruchomości, co w konsekwencji prowadzi do niebezpiecznego i nieestetycznego pękania ścian, a to najmniej poważne skutki, jakie mogą nas spotkać, ponieważ w skrajnych przypadkach może to prowadzić nawet do całkowitego zniszczenia budynku.

Badania geotechniczne wskazują nam realne trudności, z jakimi możemy mieć do czynienia, dlatego warto skorzystać z ich pomocy już na etapie wyboru działki budowlanej. Podczas tego rodzaju badań zwraca się uwagę na trzy kluczowe parametry, które decydują o bezpieczeństwie oraz kosztach posadowienia domu.

1. Położenie

Jest to szczególnie istotne w stosunku do zjawisk atmosferycznych tj. gwałtowne opady deszczu. Ustalenie kierunku spływu wód opadowych pozwoli skutecznie zminimalizować ich negatywny wpływ na bezpieczeństwo budynku. Dom na skarpie może i wygląda wyjątkowo, jednak należy zdawać sobie sprawę z trudności, jakie czekają nas nie tylko w trakcie jego budowy, ale i późniejszej eksploatacji. Badania geotechniczne pozwalają nam świadomie podjąć decyzję czy chcemy wziąć na siebie konsekwencje takiego wyboru, czy może poszukamy działki na bardziej przyjaznym terenie?

2. Poziom wód gruntowych

Zbyt wysoki poziom wód gruntowych to szczególnie duży problem dla domów podpiwniczonych zarówno podczas budowy, ponieważ generuje duże koszty inwestycyjne, jak również później w trakcie bieżącego użytkowania nieruchomości.

3. Rodzaj gruntu

Gleby niskiej jakości tj. namuły czy rozmoczone gliny z reguły oznaczają, wyższe wydatki podczas budowy – zakładając, że w ogóle pozwalają na posadowienie budynku. Problemy z racji kiepskiej nośności mogą sprawiać także gleby organiczne oraz miękko piaszczyste i miękko gliniaste. Szacuje się, że większość gruntów w Polsce ma odpowiednią nośność do tego, aby bezpiecznie wybudować na nich dom. Jednak budowa na niezbadanym podłożu może nas niemiło zaskoczyć. Dlatego lepiej sprawdzić, z jakim rodzajem gruntu mamy do czynienia już na etapie zakupu parceli, ponieważ ryzyko, że wybrany teren nie będzie możliwy do zabudowy, istnieje zawsze i warto o tym pamiętać.

Znajomość warunków wodnych oraz gruntowych pozwala podjąć odpowiednie decyzje w zakresie:

• ochrony fundamentów oraz piwnicy przed ewentualnymi problemami, jakie mogą się pojawić, gdy działka będzie np. okresowo zalewana przez wody opadowe,
• głębokości posadowienia domu względem strefy przymarzania,
• decyzji o wykonaniu drenażu,
• odprowadzania wody opadowej przy braku kanalizacji deszczowej,
• sporządzenia optymalnego projektu odwodnienia.

Koszt profesjonalnych badań geotechnicznych wynosi:

• w przypadku odwiertów o głębokości 1 metra — od 100 do 300 zł za odwiert,
• w przypadku odwiertów o głębokości 3 metrów – od 1200 do 2700 za cztery odwierty.

Jeśli zestawimy powyższe sumy z całkowitym kosztem budowy domu, to nie są one wielkim wydatkiem. Szczególnie że jego poniesienie może nas uchronić przed naprawdę niekorzystną inwestycją. Sporządzenie dokładnej dokumentacji geotechnicznej wymaga wykonania minimum 4 odwiertów. Dlatego, zanim zdecydujemy się na współpracę z konkretną firmą, warto dopytać o to, ile odwiertów planują wykonać. Głębokość, na jaką dokonuje się odwiertów, zależy od specyfiki nieruchomości, jaką planujemy wybudować – 3-metrowy odwiert jest odpowiedni dla domów bez podpiwniczenia, w przypadku domów z piwnicą odwierty muszą być głębsze.

Inwestorzy decydujący się na kompleksową współpracę z firmą New-House mogą liczyć na aktywne wsparcie w zakresie wykonania badań geotechnicznych przez wyspecjalizowanych fachowców.

Co zawiera dokumentacja geotechniczna?

• Część pisemną, która opisuje analizę gruntu wraz z zaleceniami odnośnie do określonego rodzaju fundamentów, które najkorzystniej będzie wykonać na danym terenie.
• Część graficzną, która zawiera dokładną mapkę geologiczną terenu wraz z zaznaczonym przebiegiem oraz grubością poszczególnych warstw gruntu występujących na działce i głębokością, na jakiej znajduje się poziom wód gruntowych.

Dodatkowo w dokumentacji geotechnicznej znaleźć można:

• badania laboratoryjne gruntu,
• rodzaje gruntów oraz ich nośność, jak również parametry ich położenia względem siebie,
• informacje dotyczące wpływu wód gruntowych na prace ziemne,
• informacje dotyczące odwodnienia terenu,
• informacje dotyczące możliwej późniejszej zmiany poziomu wód gruntowych.

Na jakich gruntach nie wybudujemy domu?

Podział gruntów ze względu na ich pochodzenie:

• grunty naturalne – rodzime

Powstały w wyniku działania naturalnych procesów geologicznych.

• grunty nasypowe

Powstałe w wyniku działalności człowieka, nierzadko stworzone z gliny bądź iłów, które są bardzo trudne w zagęszczeniu gruntu, a nadto pod wpływem wód opadowych ulegają łatwemu uplastycznieniu. Niestety z pomocą gruntów nasypowych właściciele działek często zasłaniają ich defekty. Warto mieć tego świadomość. Czujność potencjalnych inwestorów powinny przykuć również duże wykopy, które zostały zasypane np. gruzem. Najpewniej oznaczają one, że w tym miejscu próbowano już coś wybudować niestety bezskutecznie z powodu nieodpowiedniego podłoża.

Podział gruntu ze względu na spoistość:

• Grunty niespoiste tj. piaski, żwiry, pospółki.

Najbardziej wartościowe są te o wysokim stopniu zagęszczenia.

• Grunty spoiste tj. gliny, iły, pyły, piasek gliniasty.

Nadają się do celów budowlanych tylko wtedy, gdy mają niski poziom plastyczności.

Wskaźnik plastyczności LP określa jaką ilość wody jest w stanie wchłonąć grunt po przejściu ze stanu plastycznego w płynny. W przypadku ziemi przeznaczonej pod budowę domu wskaźnik ten nie może przekraczać wartości 10. W przypadku gruntów zwartych, półzwartych oraz twardoplastycznych współczynnik plastyczności nie przekracza poziomu 0,25.

• Grunty organiczne tj. torfy, namuły

Nie nadają się pod budowę, ponieważ nawet małe obciążenie spowoduje ich odkształcenie, co w konsekwencji oznacza przemieszczanie się budynków i realne ryzyko wystąpienia katastrofy budowlanej oraz zagrożenia dla zdrowia i życia mieszkańców takiej nieruchomości. Tego rodzaju grunty występują najczęściej w miejscach, w których uprzednio znajdowały się zbiorniki wodne tj. rzeki, stawy, strumyki itp. Najczęściej na ich terenie obecnie można zaobserwować bardzo bujne łąki.

Przygotowanie gruntu pod fundamenty – kolejność prac

Prace ziemne najlepiej rozpocząć w pierwszym kwartale roku na przełomie marca i kwietnia, kiedy ustąpią mrozy. Jeśli zaś chodzi o ich zakończenie, to najkorzystniej jest, aby przypadało ono na przełom października i listopada. Taki rozkład prac pozwoli nam uniknąć niepotrzebnych przestojów podczas prac budowlanych. Zdecydowanie niekorzystne jest wykonanie wykopu przed zimą w sytuacji, gdy dalsze prace mamy w planach wiosną. Ujemne temperatury mogą bowiem zniszczyć strukturę gruntu na poziomie przyszłego posadowienia domu. Jeśli jednak konieczne jest wykonanie wykopu przed zimą, trzeba zwrócić baczną uwagę na jego odpowiednie zabezpieczenie najlepiej płytami styropianowymi lub matami słomianymi.

Wytyczenie obrysu fundamentów

Wytyczenie obrysu fundamentów powinno zostać wykonane przez geodetę przed rozpoczęciem prac ziemnych. W praktyce chodzi o drobiazgowe wytyczenie obrysu krawędzi ścian zewnętrznych, aby posadowić budynek zgodnie z projektem. Wzdłuż tego obrysu wykonane zostaną wykopy, a dane z nimi związane należy bezwzględnie umieścić w dzienniku budowy.

Prace ziemne

Prace ziemne dzielimy na dwa etapy, które są niezbędne do późniejszego wykonania wykopu:

• Usunięcie ziemi roślinnej

Usunięcie humusu z obrysu budynku powinno odbyć się z jednometrowym zapasem z każdej ze stron. Usuniętej w ten sposób ziemi bynajmniej nie wyrzucamy, ponieważ stanowi ona cenny (i drogi) surowiec idealny do stworzenia przydomowego ogródka. Ziemię próchniczą należy składować w odpowiednim oddaleniu od wykopu, aby zapobiec jej osunięciu. Trzeba również pamiętać, by składowanie nie odbywało się wokół drzew, ponieważ w ten sposób ograniczylibyśmy dostęp tlenu do ich korzeni. Najlepiej usypywać hummus w pryzmy o wysokości około półtora metra i szerokości od 2 do 4 metrów. Na szczycie takiej pryzmy powinno znaleźć się zagłębienie przeznaczone na wodę opadową, która będzie sobie z nią spokojnie wsiąkać.

• Ochrona rosnących drzew

Podczas prac ziemnych należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby nie uszkodzić drzew pozostających na działce oraz nie zanieczyścić ziemi pozostałościami po materiałach budowlanych. W tym celu przed rozpoczęciem prac warto wykonać ogrodzenie ochronne wokół każdego drzewa obejmujące minimum średnicę połowy jego korony. Pomoże ono uniknąć przypadkowego uszkodzenia zarówno podczas prac ziemnych, jak i w trakcie przejazdu maszyn budowlanych czy składowania materiałów niezbędnych do budowy. Jeśli zaś mamy do czynienia z niewielką działką, na której niemożliwe będzie ogrodzenie każdego drzewa prowizorycznym płotem warto otoczyć pnie ochronną palisadą z desek lub matami wykonanymi ze słomy.

Wykonanie wykopu

Zanim rozpoczniemy wykonanie wykopu, należy skontrolować, czy w ziemi, w której chcemy go zrobić, nie znajdują się jakieś przewody instalacyjne. Jeśli nie możemy przystępować do prac, których nie powinno się przeprowadzać w dni deszczowe. Jeśli jednak pogoda nas zaskoczy lub będziemy zmuszeni wykonywać wykopy w niekorzystnych warunkach atmosferycznych, to należy zawczasu przygotować folię, która zabezpieczy wykop przed deszczem. Wykopy najczęściej realizuje się z wykorzystaniem minikoparki lub koparki traktorowej. Wynajem minikoparki jest tańszy, jednak koparka traktorowa szybciej poradzi sobie z pracą.

Z racji tego, że wykopana dziura nie może być głębsza niż przewidziane posadowienie domu ostatnie 10-15 centymetrów wykopu wykonuje się za pomocą łopaty lub mniejszej minikoparki. Gdyby jednak okazało się, że w którymś miejscu głębokość jest większa, niż ta konieczna do posadowienia budynku należy wypełnić ją piaskiem stabilizowanym cementem (w stosunku 60-100 kg cementu na 1 m³ piasku) lub tak zwanym chudym betonem, który nie tylko idealnie wyrówna wykop, ale służy również jako podkład pod niskie i szerokie ławy fundamentowe żelbetowe.

W odległości 60 cm od wykopu nie można składować żadnych ciężkich elementów ani maszyn, ponieważ może to doprowadzić do osunięcia się skarpy. Wykop należy zrobić tuż przed wykonaniem ław fundamentowych, ponieważ zapobiegnie to zbieraniu się wód opadowych w wykopie, które groziłoby rozwodnieniem gruntu a w konsekwencji osiadaniem domu poniżej określonego w projekcie poziomu posadowienia fundamentów.

Sprawdzenie prac ziemnych

Po wykonaniu wykopu pod fundamenty konieczne jest jego sprawdzenie. Kontroli podlega np. zachowanie prawidłowych kątów. Wykonuje się je za pomocą taśmy mierniczej o długości 25 metrów, która pozwala na zmierzenie przekątnych obrysu domu, które w parach powinny mieć identyczną długość. Rozbieżności oznaczają, że nie uzyskamy kątów prostych. Należy również skontrolować, aby głębokość i szerokość wykopu nie była większa niż ta, którą przewidziano w projekcie z zachowaniem 2-centymetrowego marginesu. Należy bowiem pamiętać, że zbyt głęboki wykop oznacza możliwość kontaktu fundamentów z wodami gruntowymi, które w konsekwencji mogą powodować ich pękanie. 

Klienci decydujący się na kompleksową budowę domu z New-House mogą liczyć na profesjonalną pomoc i fachowe wsparcie w zakresie prawidłowego przygotowania gruntu po budowę fundamentów.